با دیجیتالی شدن خدمات بانکی و حرکت نظام مالی کشور به سمت تحول ساختاری، بسیاری از ابزارهای سنتی بانکی دستخوش تغییرات بزرگی شده‌اند. یکی از مهم‌ترین این تغییرات، چک دیجیتال و سفته الکترونیکی است؛ ابزاری نوین که با هدف افزایش امنیت، بهبود سرعت گردش مالی و حذف فرآیندهای زمان‌بر کاغذی طراحی شده است. چک دیجیتالی در سال‌های اخیر به‌سرعت جایگزین چک‌های فیزیکی و حتی بخشی از فرآیندهای چک صیادی شده و توانسته جایگاه ویژه‌ای در تبادلات مالی پیدا کند.
در این راهنمای جامع، همه آنچه باید درباره ساختار، کاربردها، مزایا، مراحل صدور، انتقال، تسویه و تفاوت چک دیجیتالی با چک صیادی بدانید را با زبانی کاربردی و تحلیلی بررسی می‌کنیم.
تعریف چک دیجیتالی از منظر حقوقی و بانکداری دیجیتال
چک دیجیتالی چیست؟
از نگاه حقوقی، چک دیجیتالی نوعی ابزار پرداخت قانونی است که بدون نیاز به برگه کاغذی صادر و امضا می‌شود و اعتبار آن با امضای دیجیتال صادرکننده تضمین می‌گردد. مطابق مقررات بانک مرکزی، این نوع چک از نظر قابلیت پیگیری، شکایت و ضمانت اجرایی، در حکم چک کاغذی است و تمامی قوانین مرتبط با چک در مورد آن نیز اعمال می‌شود.
زیرساختار عملیاتی چک دیجیتالی
بانک‌ها با استفاده از سامانه‌های زیرساختی تخصصی مانند:
- سامانه چکاد
- سامانه صیاد
- بانکداری اینترنتی
- همراه‌بانک
- سامانه‌های احراز هویت و رمزنگاری
به مشتریان امکان صدور، انتقال، استعلام و تسویه چک دیجیتالی را می‌دهند.
فرآیند ثبت و صدور چک شامل سه بخش اصلی است:
- ورود اطلاعات گیرنده
- ثبت مبلغ، تاریخ و مشخصات چک
- امضای دیجیتال و اعتبارسنجی در سامانه‌های بانکی
پس از تایید، چک برای ذی‌نفع ارسال شده و در حساب او قابل مشاهده و مدیریت است.
نحوه صدور چک دیجیتالی؛ از احراز هویت تا ثبت در سامانه
-
ثبت‌نام در سامانه‌های بانکی
برای صدور این چک داشتن دسترسی فعال به همراه‌بانک یا اینترنت‌بانک الزامی است. مشتری باید در سامانه بانک مربوطه احراز هویت شده باشد.
-
دریافت امضای دیجیتال
دریافت گواهی امضای الکترونیکی از طریق مراکز معتبر مانند «مرکز ریشه بانک مرکزی» ضروری است. این امضا همان نقش امضای دستی را در فضای دیجیتال ایفا می‌کند، با این تفاوت که غیرقابل جعل و کاملا رمزنگاری‌شده است.
-
ثبت اطلاعات چک
هنگام ثبت چک کاربر نیاز است اطلاعات نظیر نام ذی‌نفع، توضیحات معامله، شماره حساب یا شبا، مبلغ و تاریخ سررسید را ثبت کند.پس از این مرحله، چک با استفاده از امضای دیجیتال صادرکننده تایید و در سامانه ثبت می‌شود.
-
ارسال و تایید چک
چک به‌صورت دیجیتال برای گیرنده ارسال می‌شود و او پس از احراز هویت، چک را قبول کرده و در لیست چک‌های دریافتی خود قرار می‌دهد.
همینطور بخوانید:
آموزش نحوه نوشتن چک
انتقال و تسویه چک دیجیتالی چگونه انجام می‌شود؟
انتقال چک
- در منوی «انتقال به غیر» می‌توان این نوع چک را دقیقا مانند چک فیزیکی انتقال داد. تمامی اطلاعات نقل‌وانتقال در سامانه ذخیره شده و برای همیشه قابل رهگیری است.
تسویه در سررسید
- در تاریخ سررسید، ذی‌نفع درخواست تسویه را ثبت می‌کند و بانک مواردی مانند موجودی حساب صادرکننده، وضعیت اعتبار و صحت امضا را بررسی می‌کند و در صورت کافی بودن موجودی، مبلغ واریز می‌شود.
در غیر این صورت، چک برگشتی شده و همانند چک کاغذی قابلیت پیگیری رسمی و حقوقی خواهد داشت.
پیش‌نیازهای استفاده از چک دیجیتالی
برای صدور یا دریافت این چک باید موارد زیر فراهم باشد:
- حساب فعال در بانک پشتیبان چک دیجیتالی (مثل ملی، ملت، صادرات، پاسارگاد و…)
- کارت ملی هوشمند
- گواهی امضای دیجیتال
- فعال‌سازی همراه‌بانک یا اینترنت‌بانک
- نرم‌افزار رمزنگاری یا توکن امنیتی (در برخی بانک‌ها)
پیش نیاز‌های حقوقی استفاده از این نوع چک نیز به صورت زیر است و در معاملات رسمی یا چک‌های ضمانتی ممکن است مدارک زیر مورد نیاز باشد:
- قرارداد رسمی
- معرفی‌نامه
- مدارک شناسایی تکمیلی
مقایسه چک دیجیتالی و چک صیادی؛ کدام بهتر است؟
شباهت‌ها:
- هر دو تحت نظارت بانک مرکزی هستند.
- هر دو در سامانه صیاد ثبت می‌شوند.
- هر دو قابلیت انتقال و پیگیری دارند.
تفاوت‌ها:
این دو چک از نظر نحوه صدور، امنیت، سرعت و سهولت و… با هم تفاوت‌هایی دارند که در زیر به آن‌ها اشاره می‌شود:
نحوه صدور
چک صیادی فیزیکی است، بنفش رنگ بوده و نوع امضای آن امضای دستی است.
اما چک دیجیتالی کاملا دیجیتال است و نیازمند امضای الکترونیکی رسمی است.
امنیت
امنیت چک صیادی پایین‌تر است چرا که ممکن است جعل امضا صورت بگیرد و یا اگر خط خوردگی داشته باشد غیرقابل استفاده خواهد بود.
اما در عوض چک دیجیتالی دارای رمزنگاری است و غیرقابل جعل می‌باشد.
سرعت و سهولت در انجام کارها
چک صیادی نیازمند تحویل فیزیکی است و این روند زمان‌بر است اما تحویل چک دیجیتالی، سریع و کاملا آنلاین است.
همچنین چک دیجیتالی امکانات بیشتری دارد و امن‌تر است که این ویژگی‌ها در چک صیادی قابل اجرا نیست:
- غیرقابل انتقال‌بودن
- محدودسازی تاریخ نقدشوندگی
- محدودیت سقف مبلغ
بیشتر بخوانید:
قانون جدید دسته چک صیادی
مزایای اصلی چک دیجیتالی
- امنیت بالا و جلوگیری از جعل
- سرعت در صدور، انتقال و تسویه
- حذف کاغذ و کاهش هزینه‌ها
- امکان رهگیری دقیق
- مناسب برای تجارت الکترونیک، فین‌تک‌ها و قراردادهای رسمی
جمع بندی
این چک نه‌تنها فرایندهای سنتی را ساده‌تر و سریع‌تر کرده، بلکه با استفاده از امضای دیجیتال و سامانه‌های متمرکز، سطح جدیدی از امنیت، شفافیت و کارایی را در معاملات مالی ایجاد کرده است. با توجه به حرکت بانک‌ها به سمت بانکداری هوشمند و آنلاین، این نوع چک تبدیل به یکی از اصلی‌ترین ابزارهای رسمی پرداخت در سال‌های آینده خواهد شد.
سوالات متداول
فرق چک دیجیتالی و چک صیادی چیست؟
- اگرچه هر دو در سامانه صیاد ثبت می‌شوند، اما چک دیجیتالی کاملا دیجیتال است و امضای رسمی الکترونیکی دارد و چک صیادی کاغذی است.
آیا برای صدور نیاز است هزینه‌ای پرداخت شود؟
- عموما خیر، اما برخی بانک‌ها برای صدور امضای دیجیتال هزینه دریافت می‌کنند.
آیا این چک قابل انتقال است؟
- بله، مگر اینکه صادرکننده در زمان ثبت، قابلیت انتقال را غیرفعال کند.
اگر این چک برگشت بخورد چه می‌شود؟
- مانند چک کاغذی، قابل شکایت و ثبت در سامانه است و محرومیت‌های چک برگشتی اعمال می‌شود.
آیا این نوع چک برای تجارت آنلاین مناسب است؟
- بله، به دلیل امنیت و سرعت بالا یکی از بهترین روش‌های تسویه در معاملات اینترنتی است.
وام فوری و بدون ضامن قسطا؛ فرصتی ویژه برای خرید اقساطی کالا
با وام قسطا سریع‌ترین مسیر برای تحقق اهداف مالی شما فراهم شده است. شما می‌توانید تنها با ارائه سفته الکترونیکی یا یک فقره چک صیادی به‌راحتی درخواست وام خود را ثبت کنید. دیگر نیازی به مراجعه حضوری و کاغذ بازی‌‌های مرسوم بانکی نیست؛ امضای قرارداد و سفته کاملا آنلاین انجام می‌شود و فرآیند دریافت وام بسیار سریع و راحت است.
برای درخواست وام فوری یا وام بدون ضامن قسطا کافیست به سایت قسطا مراجعه کنید و مراحل درخواست وام را طی کنید تا بتوانید خرید اقساطی انجام دهید.
از طریق این تسهیلات متقاضیان می‌توانند به راحتی اعتبار خرید اقساطی آنلاین بدون سپرده‌گذاری دریافت کرده و از تمامی فروشگاه‌های آنلاین و حضوری سراسر کشور، اقدام به خرید کنند. قسطا به عنوان اولین لندتک ایران، فرآیند دریافت وام را کاملا متحول کرده است.
در صورت نیاز به مشاوره یا کسب اطلاعات بیشتر، با شماره ۰۲۱۴۷۳۸۶۰۰۰ با پشتیبانی قسطا تماس بگیرید. تیم ما آماده پاسخگویی و راهنمایی شماست.